పూరి జగన్నాథ క్షేత్రం స్థలపురాణం
స్థలపురాణం:
కృష్ణుడి అవతారం అయిన జగన్నాథుడు, ఒకనాడు ఒక అత్తిచెట్టు కింద ఇంద్రనీలం రూపంలో మెరుస్తూ ధర్మరాజుకు కనిపించాడు. అది చూసిన అతను ఒక విలువైన రాయి అని భావించి నేలమాళిగలో ఎవరికంటా పడకుండా నిక్షిప్తం చేశాడు. ఈ విషయం తెలుసుకున్న ఇంద్రద్యుమ్నుడు దానిని ఎలాగైనా సొంతం చేసుకోవాలనే ఆశతో వెదకడం మొదలుపెడతాడు. అయితే అది ఎక్కడుందో కనిపెట్టలేక భూమంతా తవ్వి వెదికాడు. అయినా అధి లభించకపోవడంతో నిరాశతో నీరసించిపోతాడు. అక్కడే కొద్దిసేపటివరకు సేద తీర్చుకోవాలని నిద్రపోతాడు.
ఇంద్రద్యుమ్నుడు నిద్రిస్తున్న సమయంలో అతని కలలోకి విష్ణువు కనిపించి పూరి సముద్ర తీరానికి వెళ్తే అక్కడ ఒక కొయ్యదుంగ కొట్టుకు వస్తుందనీ దానిని దారుశిల్పంగా చెక్కమని ఆదేశించాడు. దాంతో ఆ రాజు నిద్రనుంచి మేలుకుని అప్పటికప్పుడే అక్కడకు బయలుదేరుతాడు. విష్ణువు చెప్పినట్లుగానే నీటి అలలపై తేలియాడుతున్న ఒక కొయ్యదుంగ ఆ రాజుకు కనిపిస్తుంది. అదే సమయంలో విష్ణువు, విశ్వకర్మ ఇద్దరూ వృద్ధశిల్పకళాకారుల వేషంలో అతని దగ్గరకు చేరుకుంటారు.
వారిముగ్గురి మధ్య కొద్దిసేపటివరకు సంభాషణలు జరిగిన అనంతరం వారిద్దరూ ఆ కొయ్యదుంగను విగ్రహాలుగా చెక్కేపని తామే చేస్తామని ఒప్పుకుంటారు. అయితే ఆ పని పూర్తయ్యేంతవరకు వాటివంక చూడకూడదని రాజుకు ఆజ్ఞాపిస్తారు. ఒకవేళ విగ్రహాలు చెక్కేటప్పుడు రాజుగానీ, ఇతరులు ఎవరైనాగానీ చూస్తే వారు తమ పనిని అర్థాంతరంగా ముగించేస్తామని హెచ్చరించారు. అందుకు ఇంద్రద్యుమ్నుడు ఒప్పుకుంటాడు. కొన్నాళ్లు ఇలాగే గడిచాక రాజు భార్య అయిన గుండిచాదేవి ప్రోద్బలంతో ఆ విగ్రహాలు ఎంతవరకు పూర్తయ్యాయోనని తెలుసుకోవడానికి ఇంద్రద్యుమ్నుడు విగ్రహాలు తయారుచేస్తున్న చోటుకు చేరుకుంటాడు.
అయితే ఆ శిల్పాలు కాస్త మాయమై, సగం మాత్రమే చెక్కి వున్నట్లు కనిపించాయి. దాంతో ఆ రాజు తాను చేసిన పొరపాటుకి బాధపడుతూ, కుంగిపోతాడు. అప్పుడు బ్రహ్మాది దేవతలు అతని ముందు ప్రత్యక్షమై, అతడిని ఓదార్చి, వాటిని అలాగే ప్రతిష్టింపజేశారు. నాటినుంచి అవి అలాగే పూజలు అందుకుంటున్నాయి. అందువల్లే కృష్ణుడు, బలరాముడు, సుభద్ర విగ్రహాలకు చేతులు వుండవు. జగన్నాథ ఆలయానికి సంబంధించి మరో కథ కూడా పురాణాలలో ప్రచురించబడి వుంది. అందులో జగన్నాథుడు సవరల దేవుడనీ.. నీలమ్దవుడు అనే పేరుతో గిరిజనుల నుంచి పూజలు అందుకునేవాడని స్థలపురాణం చెబుతోంది.
ఆలయ చరిత్ర:
12వ శతాబ్దంలో అప్పటి కళింగరాజు అయిన అనంత వర్మన్ చోడరంగ దేవుడు ఈ ఆలయాన్ని నిర్మించారని చారిత్రకారులు ఇక్కడ లభించిన కొన్ని శాసనాలు, ఆధారాల ద్వారా వెల్లడించారు. అయితే అతని మరణం తరువాత ఈ ఆలయం ఆఫ్గన్ల దండయాత్రల్లో ధ్వంసం కావడంతో ఆయన మనవడు అయిన అనంగ భీమదేవుడు తిరిగి దీనిని పునర్మించి, విగ్రహాలను పున:ప్రతిష్టించాడని వారు తెలుపుతున్నారు. ప్రస్తుతం ఇప్పుడున్న ఆలయం ఆకారం కూడా ఆయన కాలందేనని వారు పేర్కొంటున్నారు.
జగన్నాథుని కన్నుల పండువగా రథయాత్రను నిర్వహిస్తారు. ఈ యాత్రను ఆషాడశుక్ల విదియనాడు ప్రారంభం అవుతుంది. అంటే జూన్ లేదా జూలై నెలల్లో జరుగుతుంది. ఈ యాత్రకు సంబంధించిన సన్నాహాలను 60 రోజుల ముందునుంచే అంటే బహుళ విదియనాటి నుంచే ఇక్కడి పూజారులు ప్రారంభిస్తారు.
Puja Timing in Jagannath Temple
Jagannatha is regarded as the supreme god and the sovereign monarch of the Odishan empire. The entire ritual pattern of Jagannatha has been conceived keeping such twin aspects in view. The ritual system of the temple is very elaborate and complex involving a multitude of functionaries above one thousand spread over one hundred categories. The rituals of Jagannatha can broadly be divided into three parts - the daily , the occasional and the festive. In Jagannatha temple these rituals assume the term 'niti'.
Daily Rituals:
1.Dwarpitha and Mangal Aarati at 5 a.m.
The door opens early in the morning in the presence of five specific sevayats after verification of the "seal" given by a particular sevayat in the last night. Soon after the opening of the door, Mangal Aarati is performed.
2."Mailam" at 6 a.m.
"Mailam" is a word used in Sri Jagannath Temple, which means change or removal of dresses and flowers etc. At this time some specific sevaks change the clothes, flowers, Tulasi leaves of the deities worn on the previous night. After removal of clothes, the clothes known as "Tadap" and "Uttariya" are worn by the deities.
3. "Abakash" - 6 a.m. to 6.30 a.m.
Purificatory rites like brushing of teeth and bath is known as "Abakash". At this time, Temple Jyotishi (Astrologer) reads out the tithi(day and date) and other astrological details of the day and according to that, that day's rituals are performed.
4. "Mailam" 6.45 a.m.
At this time deities change their clothes (Tadap and Uttariya) and wear another set of clothes. A sevak known as "Akhanda Mekap" keeps in the sanctum Akhanda Baitha i.e. one lamp which burns till "Pahuda" or the time of the retirement of the deities to bed.
5. "Sahanamela" - 7 a.m. to 8 a.m.
Though this is not a part of the rituals, but about one hour is spent to facilitate pilgrims to go up to "Ratnavedi" or inner sanctums to have a Darshan, without paying fees for it. On certain festive days, Sahanamela is held after "Sandhya dhupa" (Evening Puja or Sandhya Aarati in the month of Kartik) and after Sakaldhupa (in the month of Pausha). Some times this darshan is not allowed for some special rituals of the deities.
6. "Beshalagi" - 8 a.m.
After Sahanamela the deities are again dressed up which can be witnessed from a little distance i.e." Bhitara Katha". At this time, Deities are also adorned with gold and precious stones to suit different festive occasions.
7. Rosha Homa Surya Puja and Dwarapal- 8 a.m. to 8.30 a.m.
While some sevayats are busy with vesha lagi or the Deities, Pujapandas at that time perform "Rosha Homa" (Fire Sacrifice) at the kitchen and "Surya puja" at the surya temple near "Mukti Mandap". Then the images of two gate keepers named Jaya and Vijaya on the entrance of the Jagamohan of the Temple are worshipped.
8. Gopala Ballava Puja- 9 a.m.
The prescribed time is 9 A.M. This is the time for breakfast of the deities. At this time sweet popcorn (Khai), Khualadus, Coconut sweets (Kora), Ripe banana, Curd, and chipped coconuts etc. are offered as bhogas. Puja is performed in a brief manner with pancha upachar only.
9. Sakala Dhupa(Morning food offering) 10 a.m
At this time puja is performed by three Pujapandas with 16 Upachars or Sodasha Upachars. Three Pujapandas used to sit on Ratnasinhasana to worship three deities Shri Balabhadra, Subhadra, and Lord Jagannath. The Pujapanda who worships Lord Jagannath also worships Sri Devi, Bhudevi, and Sudarshan. The morning bhoga or food offered to the deities contains Rice, Kanika, Khechudi, Green leaves, Cakes etc. The local names of the Bhog are Pitha Puli, Hansakeli, Kanti, Enduri, Matha Puli, Kakatua Jhili, Bundia, Kadali Bhaja, Ada Pachedi (ginger tonic) etc.The cost of the dhoop Pujas and Ballavs are borne by the Temple Administration. Previously Raja-Superintendent of the temple born the cost of materials for preparation of Bhoga. So these Bhogas are also called "Raja Bhoga" or "Kotha Bhoga".
10. Mailam and Bhoga Mandap:
After Morning Dhupa or Puja the Deities change their clothes and again Puja takes places in "Bhoga Mandap", a place behind the Garuda pillar of Jagamohan. Huge quantity of Bhogas such as Rice, Dal, Curries, Saga and Cakes of different kinds etc. are offered to the Deities. Pujapandas worship this bhog with Pancha Upacharas. The cost of Bhoga Mandap offerings are not borne by the state or Temple Administration. This bhoga is mainly prepared to meet the need of different Mathas(Monasteries) and for sale to the general public. According to the demand, Bhogamandap Puja is made twice or thrice a day i.e. after "Madhyanha Dhoop" and "Sandhya Dhup" also.
11. Madhyanha (Afternoon food offering) 11 A.M. to 1 P.M.
Like Sakal Dhupa, this puja is also performed with Shodasha Upachar in the afternoon. The Bhoga items are more in number than that of Morning Dhupa. One can go near to the "Ratna Simhasan" for darshan by paying special Darshan fee of Rs. 10/- after Madhyanha Dhupa and Sakal Dhupa.
12. Madhyanha Pahudha - 1 p.m. to 1.30 p.m
If rituals have been performed in time and if time permits, the Deities retire for the afternoon.
13. Sandhya Aarati
In the evening again aaratis are performed after Madhyana Dhupa Mailam. On Ekadashi day, the deities change their clothes and wear another set after "Aarati" is over.
14.Sandhya Dhupa - 7 p.m. to 8 p.m
After "Sandhya Aarati" again Bhogas are offered to the deities in the same manner like Sakala and Madhyanha Dhupa but this time Bhoga amount is less in quantity and number. After Puja again lamp offering is made which is called as "Jaya Mangala Aarati".
15.Mailam and Chandana lagi
After "Sandhya Dhoopa" deities change their clothes and are annointed with Sandal paste mixed with champhor, keshar and Kasturi. One can witness this ritual by paying special Darshan fees of Rs. 10/-.
16. Badashringar Vesha
After Chandan lagi, deities are dressed with Baralagi Patta (silken robes on which some portions of Geeta Govinda of Jayadev are woven in to the texture of these robes) and flower ornaments.
17. Badashringara Bhoga
This is the last bhoga of the day. Puja is offered with Pancha Upachar by the Puja Pandas with Pakhal (watered rice), Kadali bada, Kshiri, Kanji etc.
18. Khata Seja Lagi and Pahuda 12.00
The bedsteads of the deities are arranged. The Deity of "Sayan Thakura" is carried from Bhandarghar to Ratnavedi or Ratnasimhasana and place the deity near Lord Jagannath. Then follows offering of green coconut, betels and camphor aarati and then deities retire to their beds. The door is sealed then by the Sevayat (Talichha Mohapatra). Temple is closed and no visitors or outsiders are allowed to remain inside.
This is in brief the daily rituals observed in the Temple. It is generally not possible to follow the time prescribed for each ritual on account of various practical difficulties. On the specific festive days, additional rituals are performed. As a result, changes in timings and alterations in the routine rituals are made.
0 Comments